Kir Thannak Lam A Um Ti Lo Mi kan Ram Buainak- IHTA CAZUANG

Kir Thannak Lam A Um Ti Lo Mi kan Ram Buainak- IHTA CAZUANG

IHTA CAZUANG,  Interim Hakha Township Administration Information and Record Department Editor Hmurka, Kan ram le kan miphun hmailei ca ruat in kan nihin tiang hehchet tiah kan cawlcang cio hna. Kan rian, kan caan, kan chawva, kan thazaang, kan fimnak le kan thiamnak zong dohthlennak ca ah kan thawi; kan tei hlan tiang kan thawi rih lai. Kan unau hna nih an kut, an ke, an pum, an lu le an nunnak tiang hmanh ram le miphun ca ah an pek cang.

Kan ral kan i fiang i, kan duh mi zong kan hngalh caah kan dohthlennak nih aa tinh mi zong kan i fiang dih ko cang, tiah ka ruah. Ram le miphun a daw i dohthlennak a tuahtu hna ca ah cun kan doh lai maw, doh lo, ti bantuk; kan ngol lai maw, ngol lo, ti bantuk biahalnak tuah caan a si ti lo. Doh a herh caah, kan doh leh cang hna cu ta. Ngakchia lentecelh bang ingol than awk tha phun a si lo caah, kan tei hlan lo kan pehzulh lai, tỉnh biachahnak kan ngei cang cu ta.

Cucaah, atu ah kan i hal cio ding mi cu: zei nih khin dah kan dohthlennak a thawnter chin lai, zei bantuk riantuan ning nih dah kan ral hi tuan ah a kan teiter khawh lai i, kum caan saupi chung kan rak khel lengmang mi Federal Democracy ukphung cu kan ram ah tlamtling tein kan nunter khawh lai, ti mi tu hi a si. Kir Thannak Lam A Um Ti Lo Mi kan Ram Buainak A tu hrawng mizeimaw sin in ralkap cu doh khawh phun an si lo. Kan tei hna lai lo: kanmah lila kan fak sawhsawh, kan mipi nih a tuar sawhsawh,

 

Kawl pawl nih an tuah ve lo le Kawlrawn (Rangoon, Mandalay, Naypyidaw) lei nih an kah ve hna lo ahcun….. tibantuk tete hi an chuahpi lengmang. Hi hi mizeimaw caah lung a vaivuanh tertu a si tawn ve. Cucaah, thuk deuh le fiang deuh tein kan zoh than a herh. Raldoh cu hngakchia zei hngal lo thok in upa zong nih kan duh cio lo mi le kan cohlan cio lo mi tuahsernak a si-zapi hngalh a si ko. Nain, zeiruang ah dah kan duh lo bik mi cu kan tuah cuahmah? Zeiruang ah dah ral kan tuk, ti mi hmanthlak hi fiang deuh tein ruah than le theih than lengmang a hau.

Kir Thannak Lam A Um Ti Lo Mi kan Ram Buainak Apeh, Ram kan dirh ning le kan buainak Kan rampi cu 1947 Panglong Agreement in a sem mi ram a si kan ti. Panglong hnatlaknak cu Miphun pa 4 fonh in ram pakhat ser ți ding in biakamnak a si caah a biapi tuk mi a si, ti mi a langhter. Miphun pakhat a nunnak ah a biapi bik mi kan nunphung le kan biaknak, kan ca le kan holh vialte kha miphun dang he fonh ding in biakam minthut mi a si. Cucaah, Panglong hnatlaknak cu zei dah a si, ti mi biahal awk a um colh. Panglong Agreement ah biakam le hnatlak mi hi pa 9 lawng a um. Cu chung cun a biapi bik mi cu hnatlaknak pa 5-nak le pa 7-nak hi an si.

Hnatlaknak pa 5-nak cu; miphun pa 4 (ram 4) i fonh in ram khat kan ser ti lai nain kanmah le kan ram cio ah cun kanmah tein kan i uk lai. Kanmah tein khuakhan lairelnak nawl (full autonomy) kan ngei lai, ti kha a si. Hnatlaknak pa 7-nak cu; kan ser ti mi rampi cu Democracy ukphung in kan uk ti hna lai, ti a si. Cucaah Panglong hnatlaknak nih a chim mi cu Federal le Democracy ukphung kha a hram bunh in ram kan ser ti lai, ti a si ko.

Cu ruang ah nihin kan ceih len mi Federal le Democracy hi kan caah thil thar an si lo. 1947 kum lio kan pupa hna biakam le hnatlak cia kan hun ceih than ve le an neh-nang kan hun zulh dawi than mi tu a si. Cuti cun Panglong Agreement ning cun Gen. Aung San hruainak in phunghrampi an hun țial. A hran an dih. Tuan deuh ah kan rak langhter tawn cang bang, Gen. Aung San duh ning in thil a hung tlin thluahmah tik ah U Saw le a hawile nih an rak hnahchuah caah 1947 July 19 ni ah an thah nak kha a si. Aung San um ti lo hnu in U Chan Htun hruainak in phunghrampi țial cu an hun pehzulh.

Aung San um ti lo hnu in a hung chuak mi 1947 phunghrampi nihPanglong Agreement pa 5-nak zawn i mah te khuakhan lairelnak (federal) kha an kan hnonpiak. Federal a si lai; mah tein khuakhan lairelnak a um lai, ti mi cu an kan buarpiak. Hramhram in an thlau. 1947 phunghrampi cu Panglong hnatlaknak a pa 7-nak a si mi Democracy phunghrampi lawng a hung si. Federal a thawtnak an kan hlonhpiak. Democracy hmanh ah a tha bik an ti mi Parliamentary Democracy phung a rak si ko nain miphun tampi umnak, biaknak tampi umnak, nunphung, ca le holh tampi umnak ram pawl ca ah cun Democracy ukphung lawng cun a za lo. Zei ruang ah?

Democracy kan ti mi cu mitam deuh duhnak paoh in kalpi mi le mitam u hnatlaknak zulh ukphung kha a si. A zualhma mi cu Kawlram chung um mi miphun hna kan milurel aa thlau tuk mi hi a si. A tam u cu Kawl miphun an si caah anmah duhnak poh ah na-tum a hnar-phen sawh mi hruai bang in an kan hruai khawhnak a si. Cu cu democracy ukphung ning te a si ko. Cu ti cun milurel tam u a si mi miphun pakhat nih an duhnak poh ah an kan hruai mi cu dingthlu lairelnak le tlukruannak a um lo kan ti caah tlangcung mi nih hriamtlaih in dohthlennak tuah kan rak thok cu a si. Cu cu, min a thu mi kan pale nih an rak i fian cia caah, “Kan mah le kan Chinram te ah kanmah tein khuakhan lairel khawhnak nawl a um rih ko ding a si ahcun kannih zong min kan thu ve ko lai”, tiah an rak ti hnanak kha a si.

Kir Thannak Lam A Um Ti Lo Mi kan Ram Buainak Apeh , Miphun cawh umnak ram ah cun democracy ukphung lawng cun a za lo ti mi cu kan ram nih mit hmuh kut tongh in a rak langhter. Bianabia ah, 1961 kum ah Prime Minister U Nu nih democracy ukphung (1947 phunghrampi) ning te cun; hi Burma ram chung um mi miphun vialte kan zoh tik ah Kawl miphun hi milurel tam bik kan si. Kawl miphun nih kan biak mi cu Buddhism a si.

Cucaah, kawl biaknak a si mi Buddhism cu ram pumpi biaknak a si awk a si, tiah ramkomh Hluttaw ah bia tungtlang a rak dirh. Culio ah tlangcung mi MPs pawl nih an rak duh hrimhrim lo. Kawlram cu miphun kip cawh in dirh mi ram a si. Biaknak tampi umnak ram a si caah miphun pakhat lawng nih an biaknak a si mi Buddhism biaknak kha ram pumpi biaknak ah tuah ding cu an rak doh, kham an rak timh. Sihmanhsehlaw, Democracy phung ning tein me (vote) an hun thla.

Tlangcung miphun vialte fonh mi kan me (vote) cu Kawl miphun pakhat an vote zat kan si lo tik ah cun democracy phung ning tein mitam-u duhnak kha duh zong duh lo zong ah cohlan a hau. Cu ti cun Buddhism cu ram pumpi biaknak ah a hung cang. Cu ruang ah nihin kan u-nau KIO/A (Kachin Independence Organization/Army) ram tang ah harsatnak tuar in miphun caah dohthlennak an rak i thok cu a si. Kawl miphun an huat si lo in ukphung kha an doh mi a si. Kanmah Chin pasal tha Pu Hrang Nawl zong cu cu 1961 kum ah an rak ser mi phungphai ruang ah cun hriam a rak tlaih venak kha a si.

Hi zawn ah hin, Kawl miphun kha kan huat a si lo-an tuah mi ukphung (an policy) kan huat tu a si. Buddha biaknak rampi biaknak ah an tuah mi cu tah a poinak a um maw, ti mi bia hal awk a um colh. Cu phungphai ruang ah cun nihin ni tiang ram chung ah a um mi biaknak dang a si mi pawl; Khrihfa, Muslim, Hindu, etc. hna nih harnak kan tuar colh. Biaknak. zalonnak a um kho ti lo. Kanmah Chin ram hna ah cun Khrihfa kan sinak a langhter tu, Khrihfa kan sinak hmelchunh a si mi kan vailam tung hna an kan hrawhpiak lawng si lo in cu hmun theng teah cun Pura an phun hna.

Chin Human Rights Organization (CHRO) hlathlainak nih a hmuh mi cu; kan Chinram chung ah vailam tung pe (20) nak a sang mi hi (13) an phur. Pe (20) nak niam deuh pawl he cun (30) leng an kan phurpiak tiah an langhter. A zualhma mi cu, Laitlang chung biakinn kan ngeih mi vialte hi phung ning tein an kan cohlanpiak duh lo (biaknak min put in register tuah khawh si rih lo). Kan biaknak zei an kan relpiak lo. Zei tluk in dah lung fak a si! Hi hi mizapi nih kan theih a herh cang. Hakha Baptist Association pi hmanh khi nihin ni tiang ah pumpak min (khrihfa upa maw, member chung in pakhat khat min maw) lawng in register tuah mi a si.

Anmah Buddha biaknak ca ah cun phungki umnak le Pura cu an sak hlan in hmunhma pek cia an si. Rampi phaisa hmang in an sakpiak rih hna. Nihin ni tiang ah kan Chinram chung kan biakinn vialte hi rampi phaisa hmang in an kan sakpiak mi pakhat tel a um maw? Kanmah thazang te; cheuhra cheukhat le thawhlawm tein kan sak mi lawngte an si. Cucu maw tlukruannak? Cu ti in ram chung ah hriamtlai phu kan hun karh thluahmah tik ah ram chung ah remdaihnak a um ti lo. Kawi le dua i tlai in ram kan ser ti lai kan rak ti mi cu zenkuan le meithal he tu in kan hun i dirh. (Issue 11 ah kan peh lai). Crd-Hakha Campaign For Justic

Thawngdang, NLD Party Le SNLD Party Hlethlainak Tuah Dingin UEC Nih Biachahnak A Tuah Cang, NLD party le Shan party a si mi SNLD party hna cu thlaruk a dih hlan ah hlethlai dingin UEC nih biachah nak a ngeih cang. ” Ton biaruahnak a phak hlan ah hi kong he aa pehtlai mi party nih pahtlai tinpiah mi cu biaruah ceihhmainak nih biachah ningin kap hnih in hnatlaknak ngeih khawh nak hnga ding ah caan pek in tuanvo lak dingah a herh mi pawl zong a um caah hi kongkau hmathlak in Ni 30, thla 6 thla, kum 2022 a phak hlan ah hlethlai dingin biachahnak kan ngei cang tiah UEC phu in U Khine My Oo nih a chim.

U Khine Mg Oo nih tuni Nay Pyi Daw ah tuah mi SAC ralhrang thawngzamh thiamhhlimnak an tuah mi ah a chim mi a si. NLD party le SNLD party hna cu tathmat mi caan karlak chungah hlethlai ding caan ah an ral rat lo caah a herh ningin dattatnak pek dingah Pyidaungsuu thimnak commission president le mah phu cung tel upa pawl ton biaruahnak an ngei ti zongin theih a si.

Pyidaungsuu thimnak commission nih ramkhel party pawl cu party nih a hman mi tangkaa le thilri a thing mi pawl, a hman mi, hlethlai nak pawl telin party phu nihtuanvo a laak mi  cazin pawl hlethlainak cu ni 23, thla 8 thla, kum 2021 in an rak thawk cang tiah theih a si.   lethlainak tuah mi ramkhel party pawl hi 92 party an um  i, hlethlainak tuah dih cang a si mi party hi 82 party an si cang tiah theih a si. NLD party le SNLD party telin party 10 hna hi hlethlatnak tuah ding ah a tang mi party an si hna tiah theih a si.